Günlük yaşamın her anında bir takım kararlar vermekteyiz. Seçimlerimizin,
hayatımızı bambaşka bir yöne sürükleme gücüne sahip olduğunun farkındayız. Ve
tecrübelerimiz ile sabittir ki; Başarı
doğru zamanda, doğru yerde verilen iyi kararlara bağlıdır. Bireysel
yaşamdakine benzer şekilde organizasyonlar için de bu böyledir.
Organizasyonların başarısı yöneticilerin tam zamanında
verdiği doğru stratejik kararlara bağlıdır. Çoğu zaman doğru kararı vermek ise sübjektif yorum, tavsiye veya tecrübeden
fazlasını gerektirir.
Günümüzde adeta bir kasırga gibi firmaların etrafında
dolaşan rekabet, karar vericiler üzerindeki baskıyı giderek arttırmaktadır. Bu
acımasız mücadele ortamı devamlı zemini kaygan halde tutmakta ve birim zamanda
verilmesi gereken karar miktarını katlamaktadır. Firmalar geleneksel
yöntemlerle ayakta kalmaya dirense de nafile, artık ok yaydan çıktı. Piyasa
otokontrolü olmayan, dinamik olmaktansa hantal kalan hiçbir kuruluşa şans vermeyecektir.
Şimdilerde çoğu organizasyon mutfaktaki işlerin yanı sıra plan, program, senaryo, analiz, taktik,
strateji, simülasyon vs. gibi çalışmaların da önemli olduğuna ikna olmuş
durumda. Çünkü artık herkes istediği hizmete istediği kalitede istediği şekilde
ulaşabiliyor. Rakiplere karşı bir
avantaj sağlanabilmesi için taktik ve stratejilere kafa yormak, mevcut
durumu değerlendirip yeni yollar keşfetmek ve potansiyel getiriler arayışında bulunmak
zorunlu hale geldi. Bu çalışmaların doğru yapılabilmesi için sadece dünün tecrübesine ve bugünün güncel
bilgisine değil, yarının tahminlerine de ihtiyaç duyulmaktadır.
Önceki yıllarda
taktik ve strateji konusu önemli değil miydi?
Elbette önemliydi ve kuruluşlar buna çoğu zaman bir opsiyon
olarak kafa yormaktaydı. Fakat son zamanlarda karar vermeyi etkileyecek ham
veri o kadar çok farklı kaynaktan gelmekte ki bununla geleneksel yöntemlerle
mücadele etmek artık mümkün görünmüyor. Ayrıca artan rekabetten dolayı bu iş
opsiyon olmaktan çıktı ve bir zorunluluk haline geldi.
Firmalar verimliliklerini, dolayısıyla karlarını
arttırabilmek için çok çeşitlik kaynaklardan gelen verileri takip etmek ve
bunları analiz ederek anlamlı sonuçlar çıkarmak zorundalar. Bu veriler sensörlerden,
paylaşım sitelerinden, maillerden, anketlerden, istatistiklerden, cep
telefonu-radyo-tv gibi elektronik cihazlardan veya ilişkisel her hangi bir
kaynaktan gelebilir. Özetle structured,
semi- structured, unstructured bir yığın ham veri biriktirilebilir.
Kolayca içinden çıkılamaz hale gelebilecek bu
veri yığını, rekabette fark oluşturacak nitelikte, doğru zamanda, doğru
formatta ve güvenle karar vericilere ulaşabilecek şekilde bilgiye
dönüştürülmelidir. Bu, tam da iş zekâsı(Business Intelligence) ile üstesinden gelinebilecek bir ihtiyaçtır.
İş zekâsı nedir?
İş zekâsı, karar vericilerin işletme kararlarını daha iyi
verebilmelerine yardımcı olmak için gerekli olan teknolojileri kapsar. Verileri depolama, analiz etme, dağıtma,
veri kalitesini arttırma ve bilgiye güvenle erişimi sağlama iş zekâsının genel
yetenekleridir. Özetle iş zekâsı anlamlı sonuçlar üretebilmek için veriyi
bilgiye çevirir.
İş zekâsı projeleri uzun soluklu olup firmalarla ile
birlikte yaşayıp gelişmektedir. Bu tip projelerde birçok teknoloji ve ürün bir
arada bulunur. Microsoft odaklı düşünürsek projelerde kullanılabilen ürünlerden
bazıları şunlardır:
- MS SQL Server
- Reporting Services (SSRS)
- Analysis Services (SSAS)
- Data Mining
- Integration Services (SSIS)
- SharePoint
- Performance Point
- Office 365
- Excel (Power BI)
- Mobile Applications.
Bu ürünleri projelerde etkin bir şekilde kullanabilmek ciddi
manada uzmanlık gerektirmektedir. İlgisi ortalamanın üzerinde olan bir kişi
yoğun eğitim sürecinden geçtikten sonra bir Senior BI Developer yanında birkaç
farklı projede etkin olarak çalışırsa, ikinci yılın ardından iş zekâsı
projelerinde bazı noktalarda kendisine güvenilmeye başlanabilir. İş zekâsı
alanındaki uzmanlık birkaç programı kullanmak ve birkaç satır kod yazmaktan öte
şeyler gerektirmektedir. Öyle ki IK süreçlerinde bulunarak 6,7 yıl tecrübeli
adayların bile konsepti hatalı algıladıklarını gözlemlemekteyiz. Aslında iş zekâsı
uzmanlığı süreden daha çok farklı sektör çalışanları ile birlikte projeler
geliştirmeye bağlıdır.
Gerçekten tecrübeli kişilerle başlanılan bir projede bile
birçok sıkıntılı süreçle karşılaşılmaktadır. Bu sıkıntılar teknoloji, insan ve taktik konularının alt başlıklarında saatlerce
konuşulabilir. Bu sıkıntılardan belki de
en çok karşılaşılabilecek olanı ve zararsız görüneni günlük gelişen taleplerdir.
İş zekâsı trendinin aşağıdaki gibi olması bu tür anlık taleplerin
her geçen gün daha da artacağını işaret etmektedir.
Birkaç yıl sürmesi planlanan bir proje esnasında
geliştiriciler uzun vadede çok daha fazla katma değer üretecek çalışmaları
bırakıp günlük taleplere cevap vermeye başlarsa bu projenin başarısı hayal olur.
Normal iş zekası proje geliştirme yöntemi ile günlük ihtiyaçlara cevap vermek neredeyse
imkansızdır ve bu şekilde çalışmak çok fazla efor gerektirir. Ayrıca dar
zamanda ortaya çıkan ürünün, örneğin bir raporun katma değeri çok düşük olabilir. Bu nedenle son zamanlarda adını
sıkça duyduğumuz Self-Service BI
kavramı ortaya atılmıştır.
Self-Service BI nedir?
Self-Service BI bir nevi kendin pişir kendin ye mantığında
iş zekâsıdır. Özetle bu kapsamda, anlık ve sunum odaklı iş zekâsı ihtiyacı, teknik yeterlilik beklenmeyen bilgi
çalışanları(Information Worker)
tarafından kolayca adapte olunabilecek araçlar vasıtasıyla üretilebilmektedir.
Bu sayede teknik ekibe ihtiyaç azalmış ve sonuç itibariyle hem bilgi
çalışanları hem de teknik ekip maksimum
fayda sağlanabilecek konulara odaklanabilir olmuştur.
Microsoft bu alandaki ürünlerini yıllar öncesinden
müşterilerine çeşitli şekillerde sunmaktaydı. Şimdiler ise neredeyse tüm BI
ihtiyacını karşılayabilen çok daha yetenekli yeni ürünlerini Power BI adı altında bir araya
getirmektedir.
Son durumda Power BI kapsamında bir biri ile ilişkili dört
üründen bahsedebiliriz.
Bunlar ürünler şunlardır;
Excel: Excel 2013
için PowerPivot, PowerView,
PowerQuery ve PowerMap eklentileri mevcut iken Excel 2010 için sadece
PowerPivot ve PowerQuery eklentileri mevcuttur.
Power BI for Office
365:Office 365 üzerindeki portal hizmeti SharePoint Online olarak isimlendirilir.
SharePoint kadar yetenekli olmasa da ortalama ihtiyaçları karşılayabilen bu
ürüne SharePoint Store’dan indirilen Power BI bileşeni entegre edilebilmektedir.
Office 365’e bağlanıp PowerView raporlarını Mobile App. üzerinden mobile cihazlarda sunabiliriz. Ayrıca Power BI sayesinde raporları HTML5’e
dönüştürerek diğer cihazlarda da görüntülenmesini sağlayabiliriz. Ek olarak Q&A özelliği ile doğal cümlelere cevaben
veri modellerimizden anlık raporlar elde edebiliriz.
SharePoint: Burada
Excel dosyalarını paylaşabilir, versiyonlama, zaman bağlı olarak güncelleme
gibi daha birçok özelliği kullanabiliriz. PowerPivot ve PowerView odaklı
çalışan PowerPivot Galeri bu ürün
dahilinde kullanılabilmektedir. Excel içindeki PowerView raporlarını görüntülemeye
ek olarak, web ara yüzü ile PowerView raporları oluşturulabilir ve PowerPoint
sunumu olarak çıktı alabiliriz.
Power BI Mobile App.:
Windows Store’dan indirilebilen bu uygulama ile Office 365’e bağlanabilir, buradaki
raporları mobil cihazlarda veya Windows işletim sistemli bilgisayarlarda
görüntüleyebiliriz.
Nasıl yapılıyor?
Geliştirme şu dört Excel eklentisi yardımıyla yapılmaktadır;
PowerPivot:
Verilerin hızlı ve kolayca analiz edilebilmesi için OLAP
model tercih edilmelidir. OLAP model Multidimensional,
Tabular ve PowerPivot ile oluşturulabilir. Bunların birine göre avantajları ve
dezavantajları vardır.
Excel 2010 ve Excel
2013 üzerinde kullanılabilen bu eklenti yardımıyla OLAP veri modeli kolayca oluşturulabilir. Bu
veri modeli sayesinde veriler hem yüksek
sıkıştırma özelliğiyle daha az yer kaplar hem de in-Memory özelliğiyle memoryde tutularak çok daha hızlı analiz
edilebilir.
Oluşturulan bu modelleri klasik dosya paylaşım yolları ile
dağıtabileceğimiz gibi SharePoint portalini de kullanabiliriz. Tercihimiz
SharePoint olduğunda güvenlik, verinin
güncel tutulması, versiyonlama ve raporlama gibi birçok ihtiyaca da kolayca
cevap verebiliriz.
Bu veri modelini SharePoint
Online (Office 365) üzerinden paylaşmayı tercih ettiğimizde SharePoint Store’dan indirebileceğimiz Power BI bileşeninin Q&A özelliği sayesinde, kurduğumuz
doğal İngilizce cümlelere cevap olarak anlık
raporlar elde edebiliriz. Bu özelliğe birazdan değineceğiz.
Veriyi bir zamanlamaya bağlayarak belli aralıklarda
güncellemek için SharePoint’de kullanılan Data
Refresh özelliği SharePoint Online’da mevcut değil. Yani belli aralıklarla
güncellemeyi gerektirecek veri modellerini SharePoint Online(Office 365)
üzerinden yayınlamak dosya yönetimini zorlaştıracaktır.
PowerView:
İlk haline göre oldukça gelişen bu raporlama yöntemi sayesinde
sunum odaklı, animasyon ağırlıklı raporları sürükle-bırak yöntemiyle kolayca oluşturabiliyoruz.
PowerView raporları iki şekilde oluşturulabilir.
- Excel 2013 eklentisi ile bir Excel sayfasında
- Geliştirme PowerView eklentisi ile yapılır.
- Oluşan Excel dokumanı klasik dosya paylaşım yöntemleri, SharePoint veya Office 365 ile dağıtılabilir.
- Raporlar, Power BI Mobile uygulaması ile Office 365’e bağlanılarak mobil cihazlarda da görüntülenebilir.
- Silverlight tabanlı bu PowerView raporlarının tüm cihazlarda görüntülenebilmesi için HTML5 görünümüne geçilebilir (Office 365). Bazı görsellikler henüz HTML5’e render edilememektedir.
- SharePoint 2010-2013 üzerinde PowerPivot galeride
- Geliştirme web ara yüzü yardımıyla yapılır. RDLX uzantılı raporlar oluşur.
- PowerView raporları ilk duyurulduğunda(SharePoint 2010) bu şekilde oluşturulabilmekteydi. Ancak sadece tabular/powerpivot kaynaklar kullanılabiliyordu. Şimdi ise(SharePoint 2013) bir datasource oluşturularak OLAP küplerindeki veriler de raporlanabiliyor.
- Buradaki PowerView raporlarını, PowerPoint sunumu olarak kaydedebiliyoruz.
- SharePoint Online(Office 365) üzerinde bu şekilde bir geliştirme yapılamamaktadır. Sadece Excel içindeki PowerView raporları görüntülenebilmektedir.
PowerQuery:
Bir nevi ETL
aracıdır. Verinin temin edilmesi ve hazırlanması için çeşitli kaynaklara
bağlanır. Veri üzerinde yapılan değişikler Query
adımları olarak tutulur. İstenirse bu Queryler daha sonra kullanılmak üzere Office
365 üzerinde paylaşılabilir.
PowerQuery, alışık olduğumuz kaynaklara ek olarak, Online Search, From Web özellikleri ile
bir web sitesi içerisindeki tablolara bağlanmanıza olanak tanır. Facebook, HDInsight ve Azure Storage gibi özellikleri ise
ileride çok daha fazla duyacağımız Big Data
çalışmalarında aktif rol alacağının işaretini vermektedir.
İstersek bir Gateway
yardımıyla bulutta on-premises veri kaynakları oluşturabilir, PowerQuery ile
onlarca tablo içerisinden belirttiğimiz anahtar kelimelere uyanları kolayca
listeleyebiliriz.
Excel 2013 üzerinde kullandığımız bu ürünü Excel 2010 ile
birlikte kullanmak da mümkündür.
Ocak 2014 yayınını şu adresten indirebilirsiniz.
PowerMap:
Bölgesel raporlama yapmak için dizayn edilmiş bir araçtır.
Bölge ismi, enlem-boylam gibi bilgiler temel alınarak çok katmanlı, 3 boyutlu sinematik raporlar üretilebilir. Bu
raporlar birer tur olarak kaydedilebilir ve bu turlar video çıktısı olarak alınabilir.
Bu Excel 2013 eklentisinin şu adresten temin edebilirsiniz:
Raporlarımızı video şeklinde veya Excel dosyaları içerisine gömülü
olarak SharePoint üzerinde dağıtmak mümkün.
Office 365 nedir?
Office 365 içerisinde Exchange,
Lync, Outlook, Calendar, SharePoint Online, Power BI for Office 365 vs.
gibi birçok hizmet ve özelliği barındıran bulut
tabanlı yeni bir üründür. Bu ürün Office tarafı için yeni bir lisanslama
modeli olarak kabul edilmektedir. Aşağıdaki alternatif lisans planları tercih
edilerek çeşitli hizmetler bir arada daha ucuza temin edilebilir:
- Academic Plans (A)
- Small Business Plans (P)
- Enterprise Business Plans (E)
- Government Plans (E)
- Kiosk Workers (K)
www.powerbi.com
adresinden bir deneme lisansı alarak Power
BI for Office 365 ürününü test edebilirsiniz. Şu linkten indirebileceğiniz
dokuman gerekli kurulumu kolayca yapabilmenizi sağlayacaktır.
Power BI için Office
365 gerekli mi?
Hayır, gerekli değil. Ancak ekstra özellikleri profesyonel
deneyimler sunacaktır.
Office 365 ile yapabileceklerimiz genel olarak şunlar:
Excel dokümanlarını ve PowerQuery sorgularını diğerleri ile paylaşabiliriz.
On-Premises serverları bir Gateway yardımıyla Office 365’te kaynak olarak belirtebiliriz. Bu
sayede PowerQuery aramaları ile yüzlerce tablodan istediğimiz bilgileri
saniyeler içerisinde temin edebiliriz.
Veri modellerimiz üzerinde Question and Answer (Q&A) özelliği ile arama motoru rahatlığında
sorgulamalar yapabiliriz. Bu sorgu sonuçları anlık olarak üretilen raporlar
şeklinde dönmektedir. Yazdığımız sorguya bağlı olarak akıllı bir şekilde tablo,
grafik veya harita çıktısı üretilmektedir. Tabi ki bu çıktılardan herhangi
birini bilinçli olarak tercih edebiliriz.
PowerView raporları sadece Silverlight destekleyen
cihazlarda görüntülenebilmektedir. Eğer diğer cihazlarda da görüntülemek
istersek Office 365 Power BI site üzerinde raporu açtığımızda çıkan HTML5 butonunu kullanabiliriz. Böylece
PowerView raporu tüm görselliklere şimdilik destek verilmese de HTML5 olarak render
edilecektir.
Windows Store’dan indirebileceğimiz Power BI Mobile uygulamasını kullanılarak Office 365’e bağlanabilir
ve PowerView raporlarımızı mobile cihazlarda görüntüleyebiliriz.
Limitler neler?
Veri
modeli limiti şunlar;
Ayrıntılı bilgi için şu adresleri ziyaret edebilirsiniz:
Veri modeli limiti için;
SharePoint 2013’ün BI kapasitesi için;
SharePoint Online ve Power BI for Office 365’in BI
kapasitesi için;
Power BI kapsamında değerlendirilen Excel eklentilerinin ve
Office 365’in yeteneklerini en özet haliyle incelemiş olduk. İlerleyen günlerde
gelişerek çok daha fazla amaç için kullanılacak olan Power BI şimdiden Self-Service BI’ın hakkını veriyor gibi
görünüyor. Takdir sizin.
Siz de organizasyonunuzda trendi takip ederek Power BI araçlarıyla
anlık analiz ve raporlama ihtiyaçlarının üstesinden kolayca gelebilirsiniz. Hem
de tüm Office çalışanlarınızın aşina olduğu bir ürün olan Excel’i kullanarak.
Power BI hakkındaki ayrıntılı bilgileri şu linkten
edinebilirsiniz:
Şu kısa ve keyifli sunuma da bir göz atmak isteyebilirsiniz:
Faydalı olması dileğiyle,